لیست کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه قسمت 87

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

 
 

راه اندازی-راه انداختن

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

 
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

داشتن-مشغول بودن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

 

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

 

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
دور و دراز-فراخ و وسیع
حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

تند نویسی-سریع نویسی

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن
پشته کردن-روی هم انباشتن
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

زبانی-شفاهی

خیار چنبر-نوعی خیار

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

بامبه-توسری

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

 

ترک بیلمز-آدم نادان

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
 

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

خلا-مستراح

چین خوردن-چروک شدن

 

زبیل-آشغال-زباله
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

 

 

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن
آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

 

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت
دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه
اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

 

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

 

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

 

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن
آستین از دهان برداشتن-خندیدن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

 

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

رشوه گیر-رشوه خوار

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

دل قرصی-اطمینان

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

خوره-جذام-آکله

آبِ کبود-آسمان

خنگ-نادان-ابله-کودن

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

آب نخوردن چشم-امید نداشتن

 

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

دلقک بازی-مسخره بازی

 

تند نویسی-سریع نویسی

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

راپرتچی-گزارش دهنده

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

چشم انداختن-نگاه کردن
زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن
 

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

 

عینک ذره بینی بسیار قوی

 

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

دزدی گرگی-دله دزدی
 

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن
تیز بزی-فورن-بی درنگ
درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه
چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

بَرج-خرج های خارج از خانه

چروک انداختن-چین انداختن

 

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

 

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

دبه کردن-دبه در آوردن

دو رگه-از دو نژاد محتلف

اطفال باغ(گل‌های تازه)

دست فروش-دوره گردی که کالای خود را روی دست انداخته و می فروشد

بند آمدن-متوقف شدن

 

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

حُقه-زرنگ و ناقلا

 

چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

 
 

 

احتیاطی(نجس، ناپاک)

درآمد-عایدی

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

خاله بی بی-نوعی آش

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 
دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها
رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان
خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

خیط کشیدن-خط کشیدن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن
پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن
بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

درز گرفته-کوتاه کرده

به حساب-مثلا-یعنی

رو انداز-لحاف

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

این دو کله‌دار-خورشید و ماه
ادرار بزرگ-مدفوع

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

بامبول-حقه-کلک

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون
پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

داوطلب-خواستار-نامزد

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
بی تفاوت-بی اعتنا

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

جفتک-لگد حیوان که با هر دو پا بزند-کنایه از خودداری از انجام کاری
دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن
جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

ارباب حجت(اهل منطق)

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

رو شور-سفیداب

 

 
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

حرص خوردن-عصبانی شدن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن
چلو چو انداز-شایعه پخش کن

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

 

خبرکش-سخن چین

به هم زدن-قطع رابطه کردن

پول مول-پول

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن
جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

پِی-دنبال

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

افتادگی-پریشانی-احتیاج

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن
 

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

خودرو-آن چه بی اسب رود

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

 

استخوان‌دار-محکم-بااراده

اجباری-خدمت سربازی
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

تنگ هم-چسبیده به هم

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

 
چاپچی-دروغ گو-لاف زن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

به حق پیوستن-مردن
زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری
پا دادن-آماده شدن فرصت و وسایل کار-اتفاق افتادن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

اهل دود-سیگاری

 

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

آتشی شدن(از کوره در رفتن)
خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

زیر تشکی-رشوه

 

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

 

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی
آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن
چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب