کاملترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار قسمت بیست و یک

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

 

برچسب زدن-تهمت زدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

دست آموز کردن-تربیت کردن
بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

 

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی
 

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

پیگرد-پی گیری-تعقیب

 

 

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

دیالله-زود باش دیگه !

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

 

پینکی رفتن-چرت زدن

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

رشته فرنگی-ماکارونی

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

 
زائو-زنی که زاییده و در بستر است

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

 

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن
آفتاب خوردن-سختی کشیدن
جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

خرده کاری-کار جزیی

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

جز زدن-ناله و زاری کردن

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

چینی بند زن-کسی که تکه های شکسته ی ظزوف را به هم می چسباند
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

 

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

 

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

خرخاری-همدیگر را خاراندن
پت پتی-موتور سیکلت

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

البرز-بلندقامت-دلیر
چهار دستی-فراوانی

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

بار و بنه-وسایل سفر

 

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)
آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

زحمت کش-کارگر-پیشه ور
آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن
بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند
 

 
چیز خور شدن-مسموم شدن

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند

 
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

پُرتابل-قابل حمل
پاشیر-گودال پای شیر آب
به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

دوره-مهمانی-زمانه

 

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

برآورد-تخمین

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)
آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)
برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

پسله-جای پنهان-در نهان
چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

خال مَخال-خال خال

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

چول-بیابان
حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

حیوون-نگا. حیوان

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

آواز دادن(خواستن)

ریپ آمدن-فخر فروختن-به دروغ بر خود بالیدن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

اهل دود(سیگاری)

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک
راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

 

پیمانی-استخدام غیر رسمی

 

پُرتابل-قابل حمل

 

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

خبر-گزارش رویداد

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

احتیاطی(نجس، ناپاک)

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

البرز-بلندقامت-دلیر

دُم لابه-چاپلوسی-تملق

 

چپ دادن-رد کردن

زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

 

 

رو شور-سفیداب
بیرون روش-اسهال-شکم روش
پاک-به کلی-یکسره
راسته بازار-بازار راست و مستقیم
چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند
آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)
چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

تر دست-ماهر-شعبده باز

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

بازرسی-بررسی و کنترل

چرب دست-ماهر-زبر دست

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

بند-ریسمان-طناب-رشته

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

آب و خاک-میهن-دیار

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر
از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)
پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

زبر-خشن-غیر لطیف

تخم جن-حرام زاده

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن
(به زبان کودکان) زخم شدن

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد
چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن
از خاک برداشتن(کسی را نواختن و به جایی رساندن)

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

دال-خمیده-کج

 

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

جز و ولز-نگا. جز و وز

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

 

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

 
چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن
دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

 
آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

دول-آلت مردی به زبان کودکان
خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

آتشی شدن-از کوره در رفتن
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن
پارو-زن پیر

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی
دهن-واحد آواز خواندن

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

راپرت-گزارش-خبر

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن
روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

 

دول-آلت مردی به زبان کودکان
 

 

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

برادر زن-برادرِ زن هر مرد

خانم آوردن-پا اندازی کردن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

زار-کوتاه شده ی زایر

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

آشغالی-سپور

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن
پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

 

جاده کشیدن-راه درست کردن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

دور از جناب ب-لانسبت

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

بی سر و پا-پست-فرومایه

تُف به دهن-حیرت زده
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

چرب دست-ماهر-زبر دست

دلچسب-دلپذیر-مقبول
در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

 

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش
پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن