فهرست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت نهم

زرت و زورت-زرت و پرت

 

خاکی-فروتن و متواضع

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

پینکی رفتن-چرت زدن

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

چُل-آلت مرد

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

خم شدن-دولا شدن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره
رو قوز آمدن-سر لج افتادن

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن

افسارگسیخته(سرکش)

 

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

پوست پیازی-نازک و بی دوام
 

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

 

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

دست بده داشتن-بخشنده بودن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

چار چشم-کسی مه عینک می زند

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن
خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

 

باجی-خواهر-زن ناشناس

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)
 

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

افسارگسیخته-سرکش

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

پوز زدن-دهان زدن
زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

دمرو-کسی که دمر خوابیده

تند نویسی-سریع نویسی

 

تخت پایی-صاف بودن کف پا

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

آمدن-آغاز به کاری کردن

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
در زدن-کوبیدن در خانه
خوش خوشک-یواش یواش-آهسته آهسته

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن
آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)
خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
دمرو-کسی که دمر خوابیده

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

زیر سری-بالش-متکا

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

 

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

بند-ریسمان-طناب-رشته

 

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

 
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

روده درازی-پرحرفی-وراجی

البرز-بلندقامت-دلیر

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

بسیار دلواپس و نگران بودن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

 

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

 

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

چلو-برنج آب کشیده

 

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج
حساب با کسی نداشتن-مدیون کسی نداشتن

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

 

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

 

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

 
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن
جیش-ادرار در زبان کودکان

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن

دو لبه-دارای لب کلفت

 

تُف به دهن-حیرت زده

آفتابه گرفتن-آفتابه برداشتن

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

 

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

 

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

دماغ چاقی-احوال پرسی

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

چراغان کردن-جشن گرفتن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

 

دهن دره-خمیازه

 

 

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

 

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

اهل دود(سیگاری)

دست نماز-وضو

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

چَکی-وزن نکرده-یک جا

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

 

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

 

پیر شَوی-عمرت دراز باد
خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

 
 

خودمانی-صمیمی-یکدل

پخته-با تجربه-دنیا دیده

راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)
آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

راه راه-دارای خطوط موازی

خال به خال-خال خال

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

 

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

 

خبر-گزارش رویداد

 
دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

ارزانی-بخشیدن-دادن
آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

 

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

 

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

زیر جلکی-پنهانی

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

جمع کردن-گرد آوردن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)
ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

رایانه-کامپیوتر

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

روغنی-آلوده به روغن

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

 

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

جلز-نگا. جز

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

ارزانی-بخشیدن-دادن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن
 

 
 

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

چپو-غارت-تاراج

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

 

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

خودخوری-حالت خودخور

 
تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

انداختنی(جنس نامرغوب)

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

حاجیت-بنده
از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

دستکاری-دست بردن در چیزی

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن
سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

 

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

 

چَرس-حشیش-گرد-بنگ
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند
دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

بی معنی- بیخود

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن
با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن
چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی
خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

پسله-جای پنهان-در نهان

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن
خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

پزا-زود پخت شونده

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

زیر سر داشتن-آماده شدن

 

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

پیاله زدن-می نوشیدن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

حلال زاده-پاک و نجیب

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

رتوش-دستکاری و آرایش عکس
 

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند
داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

 

 

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

 

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

 

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

ارواح شکمت(ارواح بابات)

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن
زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
جِر خوردن-پاره شدن

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

پاچین-دامن زنانه

 
باریک اندام-لاغر و ظریف
توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

چشم انداز-منظره

اجاق‌کور-نازا-بی فرزند
آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

بقچه بندی-ران چاق

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن
اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

رم دادن-رماندن-فراری دادن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

جار-چلچراغ-شمعدان

دق مرگ-دق کش

 

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

 

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن